Źródło: Osiągnięcia programów hodowli Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach

Borówka wysoka

25 czerwca 2019

Borówka wysoka (Vaccinium corymbosum L.) jest krzewem owocowym z rodziny wrzosowatych, rosnącym w stanie dzikim w Ameryce Północnej. W Polsce uprawiana jest od kilkudziesięciu lat, jednak dynamiczny rozwój produkcji owoców tego gatunku nastąpił dopiero po sprowadzeniu przez dr K. Pliszkę (SGGW) ciekawych odmian z USA (w końcu lat 60. ub. w.) i wdrożeniu ich do uprawy w naszym kraju.

W ostatnich 20 latach uprawa borówki wysokiej jest najszybciej rozwijającym się kierunkiem produkcji sadowniczej w Polsce. Według danych GUS (2018) krajowa produkcja owoców borówki wysokiej szacowana jest na około 21 tys. ton. Aktualnie Polska zajmuje drugie miejsce w Europie (po Hiszpanii) oraz ósme miejsce w rankingu światowym. Polskie borówki eksportuje się głównie do Wielkiej Brytanii, a także Niemiec, Holandii, Skandynawii oraz innych krajów.

Owoce borówki wysokiej to wartościowe, deserowe jagody, zawierają witaminy: A, B1, B2, B3, fosfor, potas, wapń, sód, kwas foliowy i fitoestrogeny. Charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwutleniającą, wynikającą z zawartości polifenoli, w tym szczególnie antocyjanów. Spożywanie tych owoców ma korzystny wpływ na zdrowie.

Najpopularniejszymi odmianami borówki wysokiej uprawianymi w Polsce są: ‘Duke’, ‘Bluecrop’, ‘Bluegold’, ‘Spartan’ i ‘Sunrise’. Na plantacjach sadzone są również odmiany ‘Bonus’, ‘Chandler’, ‘Toro’, a ostatnio ’Draper’, ‘Liberty’ i ‘Aurora’. Najważniejsze zalety nowych odmian to: wysoka plenność, wielkość, jędrność i atrakcyjność owoców, późna pora kwitnienia i dojrzewania owoców, a także wytrzymałość roślin na mróz w warunkach klimatycznych Polski.

Hodowla borówki wysokiej w Polsce

Pierwsze prace hodowlane nad borówką wysoką prowadzone były przez dr Kazimierza Pliszkę – pracownika Katedry Sadownictwa SGGW oraz wielkiego orędownika wprowadzenia do uprawy w naszym kraju tego gatunku. Efektem jego wieloletnich prac hodowlanych i selekcyjnych było uzyskanie dwóch polskich odmian: ‘Bonifacy’ i ‘KazPliszka’ oraz wielu cennych klonów hodowlanych.

Nowy program hodowli borówki wysokiej w Polsce rozpoczął się w 2009 roku w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa (obecnie Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach). Hodowla borówki wysokiej (północnego typu) prowadzona jest w Zakładzie Hodowli Roślin Ogrodniczych przez dr. hab. Stanisława Plutę, prof. IO, w ramach Programu Wieloletniego, finansowanego przez MRiRW. Najważniejszym celem hodowli borówki wysokiej jest wytworzenie rodzimych odmian dobrze przystosowanych do lokalnych warunków środowiska – o wysokiej mrozoodporności, odpornych lub mało podatnych na podstawowe choroby grzybowe, plennych, o wydłużonej porze dojrzewania, wytwarzających trwałe owoce dobrej jakości.

Priorytetem programu hodowli borówki wysokiej jest uzyskanie odmian deserowych (zbiór ręczny) o owocach przydatnych do spożycia w stanie świeżym. Owoce powinny być duże, jędrne, aromatyczne i smaczne, o atrakcyjnym wyglądzie (z jasnoniebieskim nalotem), z małą i suchą „raną” po oderwaniu od szypułki (bez wycieku soku), o dobrej trwałości pozbiorczej i przechowalniczej, wytrzymałe na transport i o wysokiej zawartości związków odżywczych i prozdrowotnych. Pożądane są odmiany o wysokiej samopłodności i zróżnicowanej porze dojrzewania owoców – od bardzo wczesnych do bardzo późnych, odporne na choroby grzybowe.

Drugim kierunkiem hodowli nowych odmian borówki wysokiej jest wytworzenie odmian przetwórczych nadających się do zbioru kombajnowego. Podczas oceny i selekcji materiałów hodowlanych borówki wysokiej zwraca się uwagę na cechy krzewów, które decydują o przydatności odmian do maszynowego zbioru owoców. Są to: silny wzrost i wzniesiony pokrój krzewów, wysoka produktywność, równomierne dojrzewanie owoców, brak utrzymywania się okwiatu na owocach, zróżnicowany termin dojrzewania i odporność/tolerancja na groźne choroby grzybowe.

Tradycyjna hodowla krzyżówkowa polega na kontrolowanym zapyleniu kwiatów wybranych odmian rodzicielskich, zbieraniu owoców z zapyleń i wydobywaniu nasion, produkcji siewek (mieszańców) pokolenia F1, ocenie populacji owocujących siewek i selekcji najlepszych pojedynków. Wyselekcjonowane pojedynki są rozmnażane wegetatywnie (klonowane), wysadzane w kolekcji klonów i badane w doświadczeniach odmianowo-porównawczych. Najlepsze klony, jako nowe odmiany, zgłaszane będą w przyszłości do badań rejestrowych i ochrony prawnej COBORU w Słupi Wielkiej. Pierwsze krzyżowania wybranych form rodzicielskich borówki wysokiej wykonano w Instytucie wiosną 2008 roku. W ciągu 11 lat wykonano łącznie około 680 kombinacji krzyżowań oraz uzyskano ponad 36 tys. siewek pokolenia F1, których ocena fenotypowa jest obecnie prowadzona w warunkach polowych. W latach 2014–2018 wyselekcjonowano w sumie ponad 1600 wartościowych pojedynków, odznaczających się zróżnicowanym terminem dojrzewania, wysoką plennością, dużymi i smacznymi owocami dobrej jakości, Zakłada się, że w ciągu 4–5 lat nowe odmiany borówki wysokiej hodowli IO będą zgłoszone do badań rejestrowych COBORU.

Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach jest instytutem badawczym utworzonym przez połączenie dwóch jednostek badawczo-rozwojowych o długoletniej tradycji i bogatym dorobku naukowo- wdrożeniowym: Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa oraz Instytutu Warzywnictwa. Program badawczy IO obejmuje wszystkie zagadnienia związane z produkcją ogrodniczą, począwszy od badań nad biologicznymi podstawami produkcji owoców, warzyw, roślin ozdobnych przez biotechnologię, genetykę i hodowlę twórczą, agrotechnikę, ochronę roślin, szkółkarstwo, ochronę zasobów genowych roślin sadowniczych, warzywnych, ozdobnych i miododajnych, nawadnianie, uprawę grzybów jadalnych, przetwórstwo i przechowalnictwo, bezpieczeństwo żywności, pszczelnictwo, po agroinżynierię i ekonomikę. Instytut aktywnie uczestniczy w tworzeniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Współpracuje z większością branżowych, polskich oraz zagranicznych instytutów i uczelni. Jest ważnym centrum szkoleniowym. Ma uprawnienia do nadawania stopni naukowych.

___

Kontakt dla dziennikarzy i do ekspertów:

Ireneusz Komorowski

Honorowy Prezes Zarządu Stowarzyszenie Polskich Plantatorów Borówki

+48 660 960 801

Natalia Wasiak

Koordynator ds. promocji i reklamy SPBA

+48 511 170 939

Witold Boguta

Prezes Zarządu Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw, w CORE TEAM lider zespołu ds. Zespół ds. komunikacji roli warzyw i owoców w żywieniu człowieka

+48 504 096 015

Maciej Dolata

Partner Zarządzający INSPIRE smarter branding

+48 501 865 755

___

Komplet materiałów prasowych [Press pack]

Owocem, który przejmie jagodową pałeczkę są borówka i czarna porzeczka. Plantatorów wszystkich owoców jagodowych spotkamy już 30 czerwca z okazji obchodów 1 LIPCA - Dania Owoców i Dania Polskiej Borówki. Szczegóły na naszej stronie i na fanpage'u 1 LIPCA 💋

Źródło: Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw

Opracowanie sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw w ramach realizacji przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw kampanii „Czas na polskie superowoce!”.