Jagoda kamczacka - właściwości prozdrowotne

Jagoda kamczacka (Lonicera caerulea L.) jest owocem dobrze znanym w krajach wschodnich, szczególnie w Chinach i Rosji (Celli et al., 2014). Naturalnie występuje w Syberii i północnej Azji, w rejonach górskich oraz na terenach podmokłych (Bors et al., 2012). Od lat używana jest w medycynie ludowej, ze względu na zauważalne efekty prozdrowotne. W Europie wciąż jest mało rozpoznawalna, lecz na przestrzeni ostatnich lat zyskuje coraz większą popularność (Hummer et al., 2006). W Polsce znana może być też pod nazwą wiciokrzew siny, suchodrzew błękitny, suchodrzew jadalny, suchodrzew siny, borówka kamczacka, lonicera (Kawecki et al., 2005; Lipecki et al., 2003).

Jagoda kamczacka należy do rodziny Przewiertniowatych (Caprifoliaceae) z rodzaju Lonicera, do którego zalicza się około 200 gatunków (Thompson, 2008). Obecnie wyhodowanych jest wiele użytkowych odmian, głównie rosyjskich, ale także japońskich, kanadyjskich, polskich. Spośród krajowych odmiany najbardziej popularne są: Wojtek, Zielona, Brązowa (Skupień et al., 2007). Jagody charakteryzują się ciemnoniebieskim kolorem, ich długość może osiągać od 1,5 do 3 cm, a masa oscyluje pomiędzy 0,6 a 2 g (Kula i Krauze Baranowska; 2016). Smak różni się od gorzkiego do słodko-kwaśnego (Hummer, 2006). Roślina jest wyjątkowo odporna na szkodniki, choroby, zmiany pH gleby oraz nie wymaga użycia nawozów (Szot i Winiarska, 2012).

Dotychczasowe badania naukowe potwierdziły szeroki zakres właściwości antyoksydacyjnych, ściśle związanych z aktywnością przeciwzapalną, antynowotworową, neuroprotekcyjną oraz kardioprotekcyjną (Wang et al., 2016). Ponadto udowodniono działanie antyseptyczne, antywirusowe, przeciwdrobnoustrojowe, a także przeciwcukrzycowe. Wymienione cechy są efektem między innymi zawartych w jagodzie aktywnych związków fenolowych, do których należą antocyjany, kwas chlorogenowy, kwercetyna (Kucharska et al., 2017).  W owocach jagody kamczackiej zostały również zidentyfikowane związki irydoidowe, które można odnaleźć w nielicznych owocach, takich jak dereń, żurawina czy borówki (Kucharska et al., 2016). Owoce charakteryzują się również wysoką zawartością witaminy C. Ilość składników bioaktywnych różni się pomiędzy odmianami.

Regularne spożycie jagody kamczackiej wpływa pozytywnie na profilaktykę zdrowia oraz przeciwdziałanie chorobom cywilizacyjnym. Obecne w owocach liczne antyoksydanty redukują nadmierne powstawanie reaktywnych form tlenu, co jest powiązane z minimalizowaniem oznak starzenia (Lefol, 2007). Wyjątkowy skład owoców wpływa również na ich działanie antynowotworowe (Zhou et al., 2018). Badania dowodzą, iż ekstrakt z jagód chroni DNA przed uszkodzeniem, zapobiegając kancerogenezie (Duthie, 2007). Owoce redukują negatywne działanie stresu oksydacyjnego wywołanego m.in. przez promieniowanie UV, hamując powstawanie wolnych rodników. Dodatkowo naukowcy dowiedli, że komórki raka wykazują tendencję do obumierania w wyniku działania ekstraktu z jagód (Rupasinghe et al., 2018).

Jagoda kamczacka jest również powiązana z potencjałem przeciwzapalnym. Długotrwałe narażenie na stany zapalne, może w konsekwencji prowadzić do arteriosklerozy, chorób neurodegeneracyjnych, cukrzycy czy nawet raka. Wykazano, iż wpływ stosowania jagód jest porównywalny do działania diklofenaku – popularnie stosowanego leku o działaniu przeciwzapalnym (Rupasinghe et al., 2018). Dodatkowo, udowodniono działanie hamujące stany zapalny oczu, w szczególności zapalenie błony naczyniowej (Jin et al., 2006).

Efektem długotrwałej konsumpcji jagody kamczackiej jest także wpływ na utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz zapobieganie chorobom metabolicznym (Kaume, Gilbert, Brownmiller, Howard, & Devareddy, 2012) (Jurikowa et al.,2012). Należy również nadmienić, że owoce wykazują działania przeciwcukrzycowe. W czasach, kiedy ilość zachorowań na cukrzycę typu II wzrasta bardzo szybko, niezwykle istotne jest spożycie produktów hamujących jej rozwój. Surowiec może być też polecany diabetykom, ponieważ pomaga w utrzymywaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi (Paredes-Lopez et al., 2007). Bioaktywne związki zawarte w jagodach, skutecznie inaktywują enzymy odpowiedzialne za występowanie hiperglikemii (Johnson et al., 2011). Ponadto udowodniono, że działanie jagody kamczackiej jest silniejsze niż borówki amerykańskiej, porzeczki, wiśni czy agrestu. Zaobserwowano również istotne znaczenie owoców w walce z chorobami wątroby, poprzez niwelowanie hepatotoksyczności (Wang et al., 2017). Spożycie jagód redukuje uwalnianie enzymów wątrobowych, których poziom jest podwyższony w przypadku uszkodzenia wątroby (Park et al., 2016). Udowodniono, że suplementacja owocami jest w stanie zahamować otyłość wywołaną dietą wysokotłuszczową,  a także zapobiec stłuszczeniu wątroby (Liu et al., 2018). Dodatkowo wykazano, iż taka suplementacja poprawia wrażliwość na insulinę.

Zawarte w owocach związki, nie tylko mogą być stosowane na dolegliwości wątroby, ale też i w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona, czy Alzheimera (Subash et al., 2014). Badania dowodzą, że spożycie jagody kamczackiej poprawia funkcje poznawcze oraz motoryczne, w szczególności u osób starzejących się (Devore, Kang, Breteler i Grodstein, 2012). Zawarte w wysokiej ilości antocyjany, mają też korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, przeciwdziałając niedokrwieniu (Liobikas et al. 2016), jak również minimalizując ryzyko zawału serca (Cassidy et al., 2013). Zarówno krótko, jak i długotrwałe spożycie jagód prowadzi do obniżenia poziomu cholesterolu oraz trójglicerydów. Istotnym związkiem obecnym w jagodzie kamczackiej jest kwercetyna, która ma zdolność obniżania ciśnienia krwi (Edwards et al., 2007). Dodatkowo wykazano, że roślina ma pozytywny wpływ na nadczynność tarczycy, redukując poziom hormonu TSH w organizmie (Park et al., 2016).

Ekstrakt owoców jagody wykazuje również aktywność przeciwdrobnoustrojową. Surowiec jest w stanie hamować rozwój szczepów bakterii patogennych takich jak Candida parapsilosis, Staphylococcus epidermidis, Enterococcus faecalis, Streptococcus mutans oraz bakterii przenoszonych przez żywność: Listeria monocytogenes, Escherichia coli, and Campylobacter jejuni, nie niszcząc tym samym szczepów probiotycznych (Palíková et al., 2008; Raudsepp et al., 2013). Właściwość ta jest szczególnie istotna, ze względu na zdolność jagody kamczackiej do przeciwdziałania chorobom jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego. Jagody pełnią również istotną rolę w zwalczaniu objawów zapalenia dróg moczowych oraz problemach trawiennych (Kontiokari et al., 2003; Del Rio et al., 2010). Warto nadmienić, iż nie tylko owoce mają korzystny wpływ na zdrowie. Udowodniono, iż kwiaty przeciwdziałają przeziębieniom, kora wywołuje efekt moczopędny, a liście pomagają  w zakażeniach gardła (Kula, Baranowska, 2016).

Sezon na jagodę kamczacką rozpoczyna się w czerwcu i trwa do lipca. Polscy plantatorzy nadali kierunek uprawie towarowej. Jako kraj jesteśmy liderem produkcji w Unii Europejskiej. Mamy największe nasadzenia odmian, które zmieniły postrzeganie tego owocu. Promocja walorów jagody kamczackiej odbywa się w ramach kampanii "Czas na polska superowoce!" realizowanej przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw.

___

Bibliografia: