Przetwory owocowo-warzywne są stałym elementem diety Polaków, ale ilość spożywanych przetworów nie jest zbyt duża. Podobnie jak ogólnie warzywa i owoce, przetwory z nich traktowane są jako dodatek. Rośnie zainteresowanie żywnością nieprzetworzoną, dobrej jakości, najlepiej od lokalnych producentów. Warto korzystać z powrotu do sezonowości w żywieniu i promować zamiast sprowadzanych warzyw i owoców jedzenie zimą przetworów z warzyw i owoców krajowych. Konieczna jest też zmiana wizerunku przetworów, które kojarzą się z czymś nudnym, bardzo zwyczajnym – oto wnioski z realizowanych przez Kantar dla KZGPOiW „Narodowych badań konsumpcji warzyw i owoców”.
Przetwory owocowo-warzywne są stałym elementem diety Polaków, ale ilość spożywanych przetworów nie jest zbyt duża. Podobnie jak w ogólnie warzywa i owoce, przetwory są jako dodatek – sałatka do obiadu, dżem do kanapki – mówi Agata Zadrożna, ekspert Kantar.
Deklarujemy, że chętnie próbujemy nowości jeśli chodzi o przetwory, jednak jedzone są przede wszystkim te bardzo standardowe: kiszone ogórki, kapusta, dżem, powidła.
Kiszonki należą do ulubionych i najczęściej jedzonych przetworów.
Chętnie wykorzystujemy w kuchni warzywa w puszkach (pomidory, groszek, kukurydzę), gdyż znacznie skraca to czas przygotowywania posiłków. Inne przetwory także wykorzystywane są w tym celu np. gotowe do podania sałatki w słoikach.
Wiele osób ocenia, że przetwory są mniej smaczne od świeżych warzyw i owoców. Ale są też osoby szukające różnorodności, które podkreślają, że smakują one po prostu inaczej.
Kiedyś przetwory owocowo-warzywne jedzone były głównie zimą i nadal wiele osób tak robi. Można jednocześnie zaobserwować, że w związku z całoroczną dostępnością w handlu świeżych warzyw i owoców, nasza dieta w ciągu roku staje się coraz bardziej jednorodna.
Duża grupa osób jada takie same przetwory przez cały rok, niezależnie od dostępności produktów sezonowych. Robią to z przyzwyczajenia, a także aby skrócić czas potrzebny na przygotowanie posiłku.
Na przeciwnym biegunie są osoby przywiązujące dużą wagę do tego, co jedzą, pragnące zbliżyć się do natury. Ta grupa dostosowuje swój jadłospis do sezonu, poszukuje naturalnych produktów, w tym przetworów, stosuje mniej półproduktów. Można też zauważyć w niej powrót do przetworów, jakie przyrządzały nasze babcie, np. kompotów.
Co sprzyja, a co przeszkadza w spożywaniu przetworów?
Bariery
- Pozycja przetworów owocowo-warzywnych na naszych stołach została osłabiona przez stałą dostępność niegdyś sezonowych warzyw i owoców.
- Lepsza sytuacja ekonomiczna społeczeństwa i dobre zaopatrzenie sklepów powoduje, że nie ma potrzeby gromadzić zapasów na zimę.
- Przetwory uważane są za mniej wartościowe od świeżych warzyw i owoców. Warto zwracać uwagę na ich wartości odżywcze, szczególnie na „zamknięcie w słoiku” krajowych, letnich/ jesiennych warzyw i owoców, naturalnie dojrzałych na słońcu, zebranych, gdy były najzdrowsze.
- Konsumenci mają wątpliwości, co do wartości odżywczych przetworów
Drivery
- Moda na naturalny styl życia przejawiająca się samodzielnym gotowaniem w domu od podstaw, a także coraz częstszym uprawianiem warzyw i owoców. Konsumenci coraz bardziej zwracają uwagę na skład i pochodzenie produktów. Szukają produktów, w tym także przetworów, eko. Wracają do przetworów, jakie przygotowywały nasze babcie np. kompotów.
- Epidemia koronawirusa i wiążący się z nią lockdown sprawiły, że część osób zaczęła myśleć o przetworach w kontekście zapasów i bezpieczeństwa swojej rodziny. Na samodzielne przygotowanie przetworów decydowały się osoby, które od dawna, albo nawet nigdy tego nie robiły.
- Wykorzystanie przetworów może znacząco skrócić czas potrzebny na przygotowanie posiłku, co jest ważne dla zabieganych konsumentów.
Jak zwiększyć zainteresowanie przetworami?
- Warto promować powrót do sezonowości w żywieniu – zamiast sprowadzanych warzyw i owoców jedzenie zimą przetworów z warzyw i owoców krajowych. Można tu nawiązać do zalet krajowych warzyw i owoców, które dostrzegane są przez konsumentów: lepszy smak, brak konieczności dalekiego transportu.
- Przetwory warto pokazywać jako sposób na szybkie i łatwe przygotowanie posiłku albo możliwość uatrakcyjnienia posiłku bez dodatkowej pracy.
- Ludziom trzeba pokazać, jak mogą wykorzystać w kuchni przetwory. Dostarczyć im zarówno przepisów z wykorzystaniem przetworów, jak i pomysłów, kiedy podać przetwory.
- Konieczna jest zmiana wizerunku przetworów, które kojarzą się z czymś nudnym, bardzo zwyczajnym: z jednej strony w kierunku tradycji, natury, ekologii; z drugiej strony w kierunku proponowania urozmaicenia, nowych smaków.
- Producenci przetworów powinni wyjść naprzeciw oczekiwaniom konsumentów: ograniczając ilość soli i cukru w przetworach; dbając o ekologiczne i niemające negatywnego wpływu na zdrowie opakowania; proponując przetwory wyprodukowane w oparciu o tradycyjne receptury („domowe”).
Choć uważamy, że lepiej jest jeść świeże warzywa i owoce, to zimą, gdy te są mniej dostępne, chętnie zastępujemy je przetworami. Sądzimy nawet, że sezonowe warzywa i owoce, pochodzące z pewnego źródła, zamknięte w słoikach, są bardziej wartościowe od wielu warzyw i owoców dostępnych zimą, na przykład od tych sprowadzanych z daleka - mówi Urszula Krassowska, dyrektor zarządzająca Public Division w Kantar Polska.
Zaopatrywanie się w przetwory
Przetwory głównie kupowane są w sklepach, choć część osób także robi je samodzielnie. Bardzo chętnie przyjmujemy domowe przetwory od innych osób, głównie rodziny.
Kupowane są też te przetwory, które w domu zrobić trudno lub jest to bardzo pracochłonne.
Znaczenie ma też cena. Często taniej jest kupić gotowy produkt, niż zrobić go w domu. Puszka pomidorów kosztuje mniej, niż pomidory, które trzeba by kupić, żeby zakonserwować je na zimę.
Samodzielne przygotowywanie przetworów
Pomimo dużej dostępności gotowych przetworów w handlu wiele osób samodzielnie przygotowuje przetwory. Są wśród nich:
- tradycjonaliści, którzy robią to z przyzwyczajenia, bo w domu się tak robiło, bo nie mogą się obyć bez jakiegoś typu przetworów
- „ogrodnicy”, którzy uprawiają własne warzywa i owoce, a to ciężka praca, więc nic nie może się zmarnować
- osoby chcące odżywiać się zdrowo i żyć w zgodzie z naturą, które chcą wiedzieć, co jedzą, mieć pewność, co do składu przetworów.
Samodzielnemu przygotowywaniu przetworów sprzyjają:
- przyzwyczajenie,
- gotowanie w domu i posiadanie odpowiednich umiejętności,
- dostęp do warzyw i owoców z pewnego źródła, najlepiej za darmo, w tym do własnoręcznie uprawianych,
- przywiązanie do sezonowości w kuchni.
Osoby, które mają dostęp do samodzielnie (lub przez kogoś z rodziny / znajomych) wyprodukowanych warzyw i owoców, czują się wręcz w obowiązku, by wszystkie spożytkować, dlatego to, czego nie dadzą rady zjeść, od razu przetwarzają lub ew. mrożą.
Mamy do czynienia z pewnym stylem życia związanym z powrotem do tradycji i natury. Uważamy, że żywność powinna być jak najbardziej naturalna i samodzielnie przygotowana, stąd renesans samodzielnej uprawy i przygotowywania przetworów.
Spożycie soków
Soki pijemy rzadziej niż jemy przetwory. Największym zaufaniem darzymy soki przygotowywane w domu.
Częściej po soki sięgają osoby mające dzieci, soki często kupowane są dla nich.
Ulubionym sokiem Polaków jest sok jabłkowy, ale sięgamy też po inne smaki.
- Poszukujemy przetworów jak najbardziej naturalnych, ekologicznych i o jak najprostszym składzie. Przetwory z polskich superowoców, czyli owoców jagodowych, idealnie wpisują się w te preferencje. Szczególnie te, które są produkowane przez rolników z owoców uprawianych we własnych lub zaprzyjaźnionych gospodarstwach. Ale konsumenci mówią też, że poszukują nowych smaków i możliwości urozmaicenia diety i tutaj idealnie wpisują się przetwory z owoców takich jak borówka, jagoda kamczacka czy minikiwi – powiedziała Dominika Kozarzewska, Prezes Zarządu Grupy Producentów Owoców „Polskie Jagody”, plantator i producent soków pod marką BerryGood.
Pijemy także soki warzywne: pomidorowy, marchewkowy oraz buraczany uważany za bardzo zdrowy. Warzywa szczególnie często są składnikiem soków wyciskanych w domu. Ogólnie osoby wyciskające soki w domu chętnie sięgają po mieszanki warzyw i owoców, wypróbowują nowe pomysły i przepisy.
Soki zawierają cukier (nawet jeśli tylko naturalnie występujący w owocach), co sprawia, że przez wiele osób nie są postrzegane jako zdrowe. Trudno im konkurować z wodą o tytuł najzdrowszego napoju.
Zdrowy sok to zdaniem respondentów, sok mętny, z lodówki, świeżo wyciskany. Sok z koncentratu, czy nektar, postrzegany jest jako mniej zdrowy, jednak sporo osób kupuje takie napoje, bo lubią ich smak. Soki NFC oceniamy jako zdrowe i warte kupowania, jednak zniechęca do nich wysoka cena.
- Polacy generalnie bardzo dobrze wiedzą, że potrzebują jak najwięcej owoców i warzyw czy przetworów owocowo-warzywnych. Niestety praktyka nie wygląda dobrze. Nie wiemy ile mamy ich spożywać żeby było to dla dobre dla naszego samopoczucia i zdrowia. Powinniśmy uczyć planować posiłki zaczynając od warzyw i owoców. To sprawi, że nie będą one dodatkiem. Przetwory automatycznie na tym skorzystają – powiedziała dr n. farm. Magdalena Kryska, której rodzinna firma uprawia aronię i produkuje soki pod marką Korab Garden.
Oprócz soków gotowych do picia spożywamy też różnego rodzaju syropy owocowe (szczególnie chętnie malinowy) jako dodatek do herbaty lub wody. Dość często są one przygotowywane w domu.
Sok z malin ma opinię wzmacniającego odporność i wręcz leczniczego. Wiele osób stara się mieć taki sok w domu na wypadek przeziębienia.
W przypadku soków konsumenci oczekują więcej produktów z niską zawartością cukru i tylko cukrów naturalnie występujących w owocach. Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z prawem od wielu lat do żadnych soków nie wolno dodawać cukru (przypis - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/12/UE z dnia 19 kwietnia 2012 r.).
- Produkcja przetworów rozpoczyna się w sezonie, kiedy jakość i wartość odżywcza owoców i warzyw jest najwyższa. To pozwala cieszyć się bogactwem witamin, składników mineralnych i antyoksydantów, przez cały rok – mówi dr Barbara Groele, Sekretarz Generalny Stowarzyszenia Krajowa Unia Producentów Soków.
Gdzie najłatwiej wprowadzać przetwory do diety?
Przetwory warzywne najłatwiej wprowadzić do kolacji i obiadu. Przetwory owocowe jako przekąska pomiędzy posiłkami, na drugie śniadanie i na podwieczorek.
Przetwory warzywne
Kolacja. Wieczorem jest więcej czasu na posiłek. Lubimy wtedy zrobić sobie przyjemność, zjeść coś smacznego. To doskonały moment na wypróbowywanie nowych, ciekawych przetworów.
Obiad. Warzywa są już obecne w większość obiadów. Świeże czy gotowane z powodzeniem można zastąpić przetworami. Przetwory są urozmaiceniem i pozwalają szybko przygotować posiłek.
Przetwory owocowe
Przekąska. Musy czy soki owocowe to praktyczna, szybkie i smaczna przekąska. Są dobrym rozwiązaniem dla konsumentów szukających zdrowych przekąsek.
Drugie śniadanie. Wszelkiego rodzaju soki i musy owocowe w tubce stanowią szybką i niebrudzącą przekąskę. Musy i soki bardziej od świeżych owoców odpowiadają dzieciom.
Podwieczorek. Przetwory owocowe to doskonały dodatek do deserów oraz składnik ciast, często przyspieszający ich przygotowanie.
Warzywa, owoce i ich przetwory powinny stanowić połowę, tego co jemy. Jak pokazują „Narodowe badania konsumpcji warzyw i owoców” uważamy je za zdrowe, ale nie preferujemy na naszych talerzach. Większość z nas nie wie, że powinniśmy jeść ich znacznie więcej. Na podstawie deklaracji dotyczących posiłków z dnia poprzedzającego badanie widoczne jest, że jedynie 15% Polaków - co ósmy - odżywiało się zgodnie z zaleceniami dietetyków, jeśli chodzi o spożywanie właściwej ilości warzyw i owoców.
Więcej na temat deklaracji konsumpcja warzyw, owoców i ich przetworów w październiku 2020 roku można przeczytać w aktualnym raporcie Kantara - link.
Badania pokazują potencjał rynku i konieczność edukowania na temat zachowania właściwości zdrowotnych przetworów, szerzej produktów innych niż świeże. Dziś nawet osoby dbające o odporność i jedzące więcej warzyw i owoców mają w tej kwestii wątpliwości. Przed nami "sezon na mrożonki". To też będzie okazja do takiej komunikacji - mówi Witold Boguta, Prezes Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw.
„Narodowe badania konsumpcji warzyw i owoców” realizowane są przez KANTAR dla Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw.
Projekt realizowany jest we współpracy z agencją INSPIRE smarter branding.
Zadanie finansowane jest ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw.
Projekt otrzymał patronat honorowy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
#NBKWiO #KZGPOiW #PołowaTegoCoJemy #WczorajnaTalerzu
Dotychczasowe komunikaty prasowe:
Wypowiedź prof. Ewy Stachowskiej, Zakład Żywienia Człowieka i Metabolomiki PUM. Fragment debaty ekspertów w ramach prezentacji wyników „Narodowych badań konsumpcji warzyw i owoców”, 5/2020