Owoce jagody kamczackiej należą do najwcześniejszych w sezonie. Pierwsze owoce pojawiają się już pod koniec maja, a pełnia owocowania przypada na czerwiec. Sa bogate w składniki szczególnie korzystne dla naszego zdrowia i urody. Daje to wielkie możliwości wykorzystania jagody kamczackiej jako rośliny dietetycznej, profilaktycznej, a nawet leczniczej. Eksperci nazwali jej owoce „jagodami wiecznej młodości”, gdyż odnaleźli w nich związki zapobiegające starzeniu się komórek. Jest rośliną niewymagającą i łatwą w uprawie. Nowe odmiany łączą w sobie najbardziej pożądane cechy – duże, deserowe owoce o słodko-kwaskowym smaku pozbawionym goryczki, odporność na suszę, długowieczność, odporność na mróz oraz wczesność. Niezwykła zdrowotność uprawianych odmian pozwala na stosowanie ekologicznych metod uprawy.
1. Historia
W Rosji, o jagodzie kamczackiej pierwszy raz wspomniano w książce Stepana Krasheninnikova wydanej w 1756 roku. Była to książka pt. „Opis ziemi Kamczatki”. Po 1957 roku, w byłym stalinowskim łagrze w Bakczarze, w Okręgu Tomskim, rozpoczęto selekcję (1964). Później selekcję podejmowano w Barnaul (Ałtaj), na Uralu i w Leningradzie (Sankt Petersburg). Do dzisiaj w Rosji zarejestrowano ponad 100 odmian. Niektóre z nich są bardzo dobrze znane i doceniane. Jagoda kamczacka (w Rosji zwana „Жимолость”) jest nazywana narodową jagodą Rosji. Do dziś Rosjanie zbierają jagodę kamczacką ze stanowisk naturalnych w Chabarowskim Kraju, Primorskim Kraju, w rejonie Władywostoku i na Kamczatce. W obecnych czasach, w Rosji jagoda kamczacka stała się popularna i jest na nią duże zapotrzebowanie. Pieriestrojka dużo zmieniała w świecie jagody kamczackiej.
W Japonii od XVII wieku jagoda kamczacka była dobrze znana i doceniana w tradycyjnej medycynie. W latach 70. XX wieku program hodowlany rozpoczęto na wyspie Hokaido, bazował on na lokalnym podgatunku Lonicera kamtschatica ssp. emphyllocalyx.
Kanada – wiodący program hodowlany prowadzony jest przez dr Boba Borsa na Uniwersytecie Stanowym Saskatchewan w Saskatoon. Pierwsze 4 odmiany uprawne zarejestrowano w 1997 roku, później dużo nowości pojawiło się na rynku jako odmiany hodowli Boba Borsa. Między innymi takie bestsellery jak ’Aurora’, ’Honeybee’ i ostatnio zarejestrowane ’Boreal Beauty’, ’Boreal Blizzard’ albo ’Boreal Beast’. Ostatnie 3 odmiany są zgłoszone przez Plantin w CPVO do ochrony prawnej na terenie Unii Europejskiej.Obecnie kanadyjskie odmiany zdają się pełnić najważniejszą rolę w komercyjnej uprawie jagody kamczackiej. Są bardzo plenne, silne i odporne na choroby oraz poparzenia słoneczne. Niektóre z nich nadają się do zbioru mechanicznego i mają długi okres przechowywania.
USA, hodowla jest ciągle prowadzona przez dr Maxine Thompson. Jej program hodowlany jest skierowany na japońskie formy Lonicera. Niektóre odmiany, które są rezultatem programu hodowlanego dr Thompson są opatentowane, jednakże ich komercyjne właściwości nie są jeszcze znane.
2. Dlaczego jagoda kamczacka nie została odkryta wcześniej? Co zdarzyło się w ciągu ostatnich 20 lat?
Za czasów Związku Radzieckiego dostęp do wartościowych rosyjskich odmian był bardzo ograniczony. Międzynarodowa wymiana materiału hodowlanego była prawie niemożliwa.
Pod koniec lat 80. XX wieku zachodni hodowcy mogli rozpocząć programy hodowlane, mogli wprowadzić „świeżą krew” do swoich krzyżówek. Na rynku pojawiły się nowe, bardzo interesujące komercyjne odmiany.
Dzięki szybkiej wymianie informacji – zasługa Internetu – nowe kontakty i wymiana informacji stały się łatwiejsze, tańsze, szybsze i dostępne dla wszystkich. Miało to ogromny wpływ na szybki i udany marketing.
Dostępne stały się nowoczesne, efektywne i niezawodne metody rozmnażania. Zaistniały jako powszechna praktyka w ogrodnictwie.
3. Co jest tak cenne w tych jagodach?
Od setek lat jagoda kamczacka wykorzystywana jest w tradycyjnej medycynie i jako pożywienie. Ostatnie badania w pełni potwierdzają zdrowotne walory jagody kamczackiej i produktów pochodzących z jej przetworzenia.
Jakie są zalety owoców jagody kamczackiej - haskapa?
- haskap wykazuje działanie przeciwzapalne na poziomie komórkowym;
- haskap opóźnia starzenie siatkówki i pomaga leczyć jej choroby – wspieranie zdrowia oczu było pierwszym zastosowaniem jagody kamczackiej w japońskiej medycynie tradycyjnej;
- haskap może redukować wielkość tkanki nowotworowej w niektórych postaciach raka;
- haskap pomaga obniżyć ciśnienie krwi, poprawia funkcjonowanie mózgu;
- haskap jest owocem niskokalorycznym, lecz o wysokich wartościach odżywczych – 53 kcal/100 g SM;
- haskap wykazuje działanie anty-diabetyczne – pomaga utrzymać właściwy poziom glukozy i lipidów w krwi;
- haskap dla zdrowia dziąseł, przewodu pokarmowego i układu moczowego – wykazuje działanie antybakteryjne i antyadhezyjne (uniemożliwiające zakażenie) – przeciw niektórym gatunkom bakterii z takich rodzajów jak higella, Micrococcus, Campylobacter, Escherichia, Enterococcus, Streptococcus, Staphylococcus or Bacillus;ühaskap berries – wykazuje pozytywne działanie przeciw skutkom promieni UVA i UVB;
- ekstrakt z owoców jagody kamczackiej hamuje melanogenezę (syntezę malaniny) – może pomóc powstrzymać rozwój czerniaka, jagody haskapa zawierają wyjątkowo dużo antyoksydantów.
Fitochemikalia są organicznymi metabolitami wtórnymi roślin, które posiadają działanie ochronne, bądź lecznicze lub pomagają zapobiegać chorobom pozytywnie wpływając na ludzkie zdrowie.
Przeciwutleniacze (antyoksydanty), jak polifenole z należącymi do nich antocyjanami uznawane są za metabolity odpowiedzialne za kontrolę poziomu wolnych rodników. Wolne rodniki są uznawane za odpowiedzialne za niektóre chroniczne choroby, zmiany związane ze starzeniem i niektóre nowotwory. Jest wiele metod przedstawiania poziomu antyoksydantów w produktach roślinnych jak ORAC (zdolność pochłaniania reaktywnych form tlenu), DPPH, TEAC i kilka innych, wszystkie odnoszą się do warunków in vitro. Z tego to powodu nie wszyscy naukowcy potwierdzają bezpośrednią korelację między wynikami uzyskanymi in vitro a rezultatami obserwacji in vivo. Niemniej jednak, wartość ORAC jest często używana dla zobrazowania antyoksydacyjnych zdolności produktów roślinnych.
4. Dlaczego jagoda kamczacka jest atrakcyjnym produktem na rynku?
- jagoda kamczacka jest owocem klasy premium - najwyższej, świeże owoce są smaczne, przypominają w smaku kombinację smaków maliny, jeżyny, porzeczki i borówki, jest lubiana szczególnie przez dzieci;
- nowości są zawsze mile widziane, szczególnie jeśli są smaczne i wartościowe;
- mrożone, liofilizowane, suszone jagody – mogą być dostępne przez cały rok, sprzedaż jest łatwa;
- soki, dżemy, galaretki, lody, jogurty, muffiny, ciasta – bardziej dogodne formy sprzedaży;
- owoce jagody są w każdej postaci atrakcyjne jako dodatek do owsianki i granoli – zdrowe śniadanie;
- wina i mocniejsze alkohole – jedynie dla dorosłych. Wysoki poziom cukru (nawet ponad 20º Brix) i wysoki poziom tanin, wyśmienite wina są już dostępne w sprzedaży;
- wartościowa przekąska – coś słodkiego a zarazem zdrowego dla dzieci;
- suplement diety, może znajdować się w ofercie aptek i sklepów ze zdrową żywnością;
- sok może być używany jako barwnik spożywczy, burgundowy kolor jest bardzo intensywny, trwały i naturalny;
5. Jak wygląda jagoda kamczacka?
Jest to długowieczna roślina, na stanowiskach naturalnych żyje nawet 70 lat, należy do rodziny Caprifoliaceae - Przewiertniowate. Rodzaj Lonicera obejmuje ponad 180 gatunków, wśród nich jest prawie 20 gatunków, podgatunków i odmian o jadalnych owocach. Odegrały one szczególną rolę w programach hodowlanych i selekcji. Systematyka jest niejednoznaczna i zależy od ujęcia i autora. Odmiany o znaczeniu gospodarczym to wyłącznie złożone mieszańce.
Roślina – mocny krzew, może osiągnąć nawet 3 m wysokości i podobną średnicę. Pędy elastyczne do sztywnych. Odmiany o znaczeniu komercyjnym są mniejsze, dorosłe krzewy dorastają do 2 m wysokości i takiej samej średnicy. Liście opadają na zimę, młode są omszone, później gładkie, eliptyczne lub szeroko eliptyczne, zazwyczaj ostro zakończone, naprzeciwległe, nawet do 10 cm długości.
Kwiaty – obupłciowe, kremowo-żółte, nie rzucające się w oczy, wymagają zapylenia krzyżowego, z dwoma połączonymi zalążniami, zapylane przez owady. Zebrane w kwiatostany na 1-rocznych pędach, owoce dojrzewają co najmniej 70 dni po zapyleniu.
Owoce – jagody – w kształcie okrągłe do owalnych, czasami bardzo wydłużone, mogą osiągnąć masę do 5 g i długość do 5 cm, skórka ciemno fioletowa do prawie czarnej, pokryta jasną warstwą woskową. Twardość owocu bardzo dobra do ledwo akceptowalnej. W pełni dojrzałe owoce stają się miękkie i kurczą się (rośnie koncentracja cukru). Najlepsze odmiany deserowe mają owoce twarde, duże i smaczne, nadają się raczej do zbioru ręcznego. Jak dotąd delikatny zbiór mechaniczny nie jest jeszcze dostępny. Jednakże istnieje kilka obiecujących rozwiązań.
6. Które odmiany są najlepsze?
Od ponad 10 lat obserwujemy ponad 60 odmian jagody, i stare „historyczne” odmiany i najnowsze.Jedynie mniej niż 10 uważamy za cenne. Odmiany te dobrze rosną w Europie Środkowej, owocują regularnie, obficie, mogą zostać uznane za odmiany komercyjne i będą grały istotną rolę w przyszłym komercyjnym wykorzystaniu jagody kamczackiej.
- Aurora – odm. kanadyjska
- Blue Rock PBR- Sinij Utjes PBR - odm. rosyjska
- Boreal Beast PBR - odm. kanadyjska
- Boreal Beauty PBR - odm. kanadyjska
- Boreal Blizzard PBR - odm. kanadyjska
- Docz Velikana – Córka Giganta- odm. rosyjska
- Honeybee - odm. kanadyjska
- Jugana - odm. rosyjska
- Vostorg - Zachwyt - odm. rosyjska
Wymienione odmiany dobrze sprawdzają się w naszym klimacie.
Źródło: Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw, na podstawie materiałów PLANTIN LLLP
Opracowanie sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw w ramach realizacji przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw kampanii „Czas na polskie superowoce!”.
Więcej zdjęć jagody kamczackiej do swobodnego wykorzystania w zakładce PressKit.
___
Polscy plantatorzy pionierzy nadali kierunek uprawie towarowej jagody kamczackiej na świecie. Mamy największe nasadzenia odmian, które zmieniły postrzeganie tego owocu. Jesteśmy liderem w UE, a może nawet światowym liderem w produkcji owoców jagody kamczackiej. Stąd promocja tego gatunku w ramach kampanii "Czas na polskie superowoce!"
Owocem, który niebawem przejmie jagodową pałeczkę jest malina. Plantatorów wszystkich owoców jagodowych spotkamy już 30 czerwca z okazji obchodów 1 LIPCA - Dania Owoców i Dania Polskiej Borówki 💋
___
Bibliografia:
- „Characterization and Quantification of Anthocyanins and Polyphenolics in Blue Honeysuckle (Lonicera caerulea L.)” by Arusa Chaovanalikit , Maxine Thompson and Ronald E. Wrolstad, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2004, 52, 848 – 852
- „Haskap Berries (Lonicera caerulea L.) - a Critical Review of Antioxidant Capacity and Health-Related Studies for Potential Value-Added Products”, by G. B. Celli, A. Ghanem, M. Su Ling Brooks, Food Bioprocess Technol., 2014, 7, 1541 – 1554
- „Preliminary Observations on Adaptation and Nutraceutical Values of Blue Honeysuckle (Lonicera caerulea L.) in Oregon, USA, by Maxine Thompson and Arusa Chaovanalikit, Acta Hort. 2003
- „Your Essential Honeyberry Guide” - Logie Cassells, Edition 2016, AgriForest Bio-Technologies Ltd.
- „An anthocyanin-rich extract from Kamchatka honeysuckle increases enzymatic activity within the gut and ameliorates abnormal lipid and glucose metabolism in rats.” - Jurgoński A1, Juśkiewicz J, Zduńczyk Z., US National Library of Medicine National Institutes of Health – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23422536
- „Jagoda kamczacka - roślina lecznicza Syberii i Dalekiego Wschodu” - M. Krauze-Baranowska, Marta Kula - Katedra i Zakład Farmakognozji z Ogrodem Roślin Leczniczych - http://www.panacea.pl/articles.php?id=4002
- Jagoda kamczacka - właściwości prozdrowotne owoców i możliwości ich zastosowania” - Iwona Szot, Tomasz Lipa, Bożena Sosnowska - www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2014,%204(95)/02_Szot.pdf
- „Jagoda kamczacka (Lonicera caerulea L.) - aktualny stan badań fitochemicznych i aktywności biologicznej” - M. Kula, M. Krauze-Baranowska, Gdański Uniwersytet Medyczny - http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2016/09/pf_2016_111-118.pdf
- „JAGODA KAMCZACKA” - E. Rozpara, T. - Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach – www.inhort.pl
- „Jagoda kamczacka” - właściwości lecznicze i zastosowanie” - Monika Majewska - http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/jagoda-kamczacka-wlasciwosci-lecznicze-i-zastosowanie_45323.html
- „Suchodrzew (jagoda kamczacka) – hit w uprawie krzewów owocowych w Polsce” - S. Pluta - www.poskiesadownictwo.pl, Informator
- „Сады России”; „Jagoda kamczacka w każdym sadzie” – L. Vasilievna Yurina, Odincowo, Obwód Moskiewski (nr 1, 2012)
- „Сады России”; „Pierwsza w sezonie” - V. Sergeevich Ilyin, Czelabińsk (8, 2012 r.)
- „Сады России”; „Suchodrzew błękitny w przydomowym ogródku” – A. Michajłowicz Michiejew, Moskwa (8, 2012 r.)
- www.konferencjakamczacka.pl/jagoda-kamczacka-coraz-bardziej-popularna-w-uprawie / „Jagoda kamczacka coraz bardziej popularna w uprawie”
Główny Inspektorat SanitarnyGłówny Inspektor SanitarnyKZGPOiW20191lipcaDzień Polskiej BorówkiDzień Owoców#PolishSuperFruitsCzas na polskie superowoce!jagoda kamczackaWitold BogutaAndrzej KrupińskiStowarzyszenie Plantatorów Jagody KamczackiejAneta KoterKoterTadeusz KusibabPLANTINAnna LitwinBlue HaskapJan Krzysztof ArdanowskiMinister Rolnictwa i Rozwoju Wsi