06/08/20
Jagoda kamczacka - w profilaktyce chorób i ograniczeniu procesu starzenia
Suchodrzew jadalny (Lonicera caerulea), zwany powszechnie jagodą kamczacką, jest gatunkiem polimorficznym występującym w północnych regionach Eurazji i Ameryki Północnej. Jagody cenione od wieków, zbierane były z dzikich roślin w Rosji, Chinach i Japonii. W Polsce od kilku lat obserwuje się duże zainteresowanie uprawą suchodrzewu jadalnego.
Przełom pod względem popularyzacji tego gatunku nastąpił w 2018 roku, kiedy owoc ten został zarejestrowany jako tradycyjna żywność w UE. Potrzebne są odmiany, które mają długi okres spoczynku, są odporne na okresy ocieplenia zimowo / wiosennego (nie zakwitają), co jest gwarancją dobrego plonowania. Warunkiem popularności i chęci konsumpcji jest smak owoców, który w jagodzie kamczackiej determinowany jest stosunkiem różnych związków chemicznych. Cukry wpływ wpływają na stopień słodyczy, kwasy organiczne są odpowiedzialne za kwaśny smak, o cierpkości owoców decyduje ilość i jakość polifenoli, natomiast gorycz, jest determinowana przez secoiridoidy.
Wartość przeciwutleniająca owoców suchodrzewu jadalnego skorelowana jest głównie z zawartością antocyjanów (gł. cyjanidyny 3-glukozydu) jak i fenoli. W owocach występuje również wit. C oraz w mniejszej ilości wit. B oraz makroelementy: potas, fosfor, wapń, magnez. Ponadto jagody te zawierają unikalne związki – irydoidy, rzadko występujące w owocach, które oprócz wpływu na smak, łącznie z polifenolami wykazują wysoką aktywność przeciwutleniającą i przeciwzapalną (1, 2). Ponadto wykazano także (3), że irydoidowe glikozydy z owoców suchodrzewu jadalnego mogą również działać hamująco na wzrost grzybów, jak Alternaria tenuissima, powodujących zgnilizny owoców.
Zarówno badania in vitro, jak i in vivo potwierdzają skuteczność w usuwaniu wolnych rodników po zastosowaniu wyciągów z owoców jagody kamczackiej. W badaniach wartość antyoksydacyjna ekstraktu z owoców L. caerulea (redukował 85% rodnika DPPH w badanej próbie) była wyższa od ekstraktu z owoców pomidora (43%), rokitnika zwyczajnego (74%) oraz kwasu askorbinowego, jako związku odniesienia (51%) (4). Stwierdzona została także aktywność hamująca wobec mikroorganizmów: Candida parapsilosis (powodujące drożdżyce, mogący doprowadzić nawet do sepsy), Staphylococcus epidermidis (gronkowiec skórny), Escherichia coli (powodująca zatrucia pokarmowe), Enterococcus faecalis (paciorkowiec kałowy), Streptococcus mutans (powodujący próchnicę zębów) (5). W badaniach japońskich (6) wykazano leczniczy efekt ekstraktu z Lonicera caerulea var. emphyllocalyx na bakterie Streptococcus pyogenes wywołujący kilka chorób zakaźnych, takich jak zapalenie migdałków, zapalenie tkanki łącznej i zespół szoku toksycznego paciorkowcami.
Fitozwiązki zawarte w wiciokrzewie działając kompleksowo mogą także łagodzić ostre stany zapalne oczu (7). Antocyjany wyizolowane z Lonicera caerulea podawane dożołądkowo myszom przez okres dwóch tygodni wykazały działanie radioochronne przy dawce promieniowania 5 Gy, poprzez eliminację wolnych rodników ponadtlenkowych (8).
Ze względu na charakterystyczną zawartość polifenole (zwłaszcza antocyjanów) ow. suchodrzewu mogą stanowić składnik diety o właściwościach przeciwdziałający miażdżycy i nadciśnieniu (9). Ponadto eksperyment wykonany na grupie 20 starszych osób w wieku 62–81 lat wykazał poprawę pamięci, obniżenie ciśnienia po suplementacji ekstraktem z jagody kamczackiej (400 mg jagód podawanych bezpośrednio po posiłku) (10).
Wykazano także lecznicze właściwości ekstraktu z owoców jagody kamczackiej w normalizacji poziomu glukozy i lipidów we krwi. Efekt taki uzyskiwano poprzez dodatek ekstraktu z Lonicera caerulea do pokarmu szczurów z dietą wysokocukrową (dawka 327 mg antocyjanów/g masy ciała) (11). W japońskich (12) badaniach na szczurach udowodniono przeciwzapalne działanie wyciągu z jagody (75–300 µg / g) poprzez osłabienie objawów zapalenia stawów.
Amerykanie opatentowali recepturę produktów farmakologicznych, o udowodnionym działaniu zdrowotnym. Pierwszy patent dotyczy ekstraktu z Lonicera caerulea L. var. edulis o działaniu zapobiegawczym i terapeutycznym w chorobach: marskość wątroby, stłuszczenie, przywracania czynności wątroby i jej regeneracji bez żadnych skutków ubocznych, takich jak toksyczność (13). Drugi wynalazek zawierający ekstrakt z owoców tego gatunku dotyczy kompozycji farmaceutycznej do zapobiegania lub leczenia niedoczynności, nadczynności i guzków tarczycy (14).
Obecnie na rynku dostępne są produkty z jagody kamczackiej: soki, dżemy, wina, cukierki, lody, liofilizaty. Obiecującym rozwiązaniem do włączenia jagód wiciokrzewu do codziennej diety jest stosowanie technik kapsułkowania i tworzenie produktów wysoce skoncentrowanych, funkcjonalnych, o kontrolowanym uwalnianiu substancji, wysokiej stabilności ekstraktu i zdolności do celowania w pożądane narządy (2).
Zawartość związków fenolowych w owocach zależy m.in. od różnorodności genetycznej (odmian), warunków klimatycznych uprawy, terminu i warunków zbioru, przechowywania i przetwarzania owoców. Badania pokazują, że sposób przetworzenia produktu ma niezmiernie istotny wpływ na produkt końcowy. Zaleca się blanszowanie owoców parą przed zamrożeniem, a następnie przechowywanie w temperaturze –18◦C, co pozwala na lepsze zachowanie fenoli, antocyjanów i aktywności antyutleniającej, w porównaniu z metodą standardową (zamrażanie w temperaturze –18◦C). Niższa temperatura przechowywania zamrożonych owoców –32◦C nie poprawia znacząco własności biologicznych (15).
W badaniach wykonanych na Politechnice Gdańskiej (16) wykazano niszczący efekt działania wysokiej temperatury w procesie przetwarzania. Sok otrzymany metodą tradycyjną z owoców ogrzewanych dłużej niż 3 godziny w 100◦C wykazał znaczący spadek antocyjanu pelargonidyny-3-glucozyd, a tym znaczny spadek właściwości antyoksydacyjnych. Zastosowanie nowoczesnej technologii mikrofalowej do konserwacji soku (urządzenie EnbioJet) poprzez poddanie świeżego soku przez kilka sekund działaniu temperatury 90◦C, pozwoliło zachować znacznie wyższą zawartość fitozwiązków, z zahamowaniem aktywności mikrobiologicznej do poziomu, który nie zagrażał bezpieczeństwu żywności.
Ekstrakcja soku oparta w pierwszej kolejności na obróbce osmotycznej podczas rozmrażania owoców i zastosowanie jednej prasy, daje przewagę nad standardową ekstrakcją (proces dwuetapowy, w którym prasowano rozmrożone jagody, a przed ponownym prasowaniem zastosowano obróbkę osmotyczną). W procesie suszenia owoców zaleca się temp. 60°C do 25% zawartości wilgoci, co oceniono korzystniej niż suszenie w wyższych temperaturach (100 i 140°C). Uzyskuje się wyższą wydajność tłoczonych jagód, wyższą wydajność suszenia oraz lepszej jakości produkty tłoczone i suszone, o wyższym potencjale antyoksydacyjnym (17).
Opracowanie sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw w ramach realizacji przez Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw kampanii „Czas na polskie superowoce!”.
Więcej zdjęć jagody kamczackiej do swobodnego wykorzystania w zakładce PressKit.
Bibliografia poniżej.
Kontakt dla dziennikarzy i do ekspertów:
___
Bibliografia:
1. Bibliografia:Kucharska A. Z. i in. 2017. Iridoids, Phenolic Compounds and Antioxidant Activity of Edible Honeysuckle Berries (Lonicera caerulea var. kamtschatica Sevast.). Molecules 22, 405
2. Gołba M.i in. 2020. Health Properties and Composition of Honeysuckle Berry Lonicera caerulea L. An Update on Recent StudiesMolecules. 2020 Feb; 25(3): 749.
3. Whitehead S. R. i in. 2015. Iridoid glycosides from fruits reduce the growth of fungi associated with fruit rot. Journal of Plant Ecology. September 24, 2015 PAGES 1–10
4. Raudsepp P i in. 2015. The antioxidative and antimicrobial properties of the blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.), Siberian rhubarb (Rheum rhaponticum L.) and some other plants, compared to ascorbic acid and sodium nitrite. Food Control 2013; 31(1):129-35
5. Palíková I. i in.2009. Protectivity of Blue Honeysuckle Extract against Oxidative Human Endothelial Cells and Rat Hepatocyte Damage. Journal of Agricultural and Food Chemistry 57(15):6584-9
6. Minami M.i in. 2019. Effect of Lonicera caerulea var. emphyllocalyx Extracts on Murine Streptococcus pyogenes Infection by Modulating Immune System. Hindawi BioMed Research International Volume 2019, Article ID 1797930, 12 pages
7. Jin XH i in. 2006. Effects of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L.) extract on lipopolysaccharide-induced inflammation in vitro and in vivo. Exp Eye Res. 2006 May;82(5):860-7
8. Zhao H i in 2012. Protective effect of anthocyanin from Lonicera caerulea var. edulis on radiation-induced damage in mice. Inter J Molecular Sci 2012; 13(9):11773-82
9. Palíková I. i in. 2008. Constituents and Antimicrobial Properties of Blue Honeysuckle: A Novel Source for Phenolic Antioxidants. J. Agric. Food Chem. 2008, 56, 24, 11883
10. Bell L. i Williams C. M.. 2018. A pilot dose–response study of the acute effects of haskap berry extract (Lonicera caerulea L.) on cognition, mood, and blood pressure in older adults. European Journal of Nutrition 2018
11. Jurgoński A i in. 2013. An anthocyanin-rich extract from Kamchatka honeysuckle increases enzymatic activity within the gut and ameliorates abnormal lipid and glucose metabolism in rats. Nutrition 2013; 29(6):898-902.
12. Shusong Wu i in. 2015.Inhibitory effects of blue honeysuckle (Lonicera caerulea L) on adjuvant-induced arthritis in rats: Crosstalk of anti-inflammatory and antioxidant effects Journal of Functional Foods Volume 17, August 2015, Pages 514-523
13. Eum et al. 2010. Pharmaceutical composition for the prevention and treatment of liver disease comprising a lonicera caerulea L. Var. Edulis extract
https://patents.google.com/patent/US20100074975A1/en
United States (12) Patent Application Publication (10) Pub. No.: US 2010/0074975 A1 Pub. Date: Mar. 25, 2010
14. Joo Hwan Eom, Gimpo-si (2016). PHARMACEUTICAL COMPOSITION FOR PREVENTING OR TREATING THY ROID DISEASES, COMPRISING EXTRACT FROM LONICERA CAERULEAL VAR EDULS FRUITS AS ACTIVE INGREDIENT
https://patentimages.storage.googleapis.com/1f/69/13/cd21498f3c744b/US9498506.pdf
numer patentu US 9.498,506 B2 publikacja Nov. 22, 2016
15. Rabie Khattaba i in. 2015. Effect of frozen storage on polyphenol content and antioxidant activity of haskap berries (Lonicera caerulea L.). Journal of Berry Research 5 (2015) 231–242
16. Piasek A. 2010. Rozprawa doktorska. Badanie zmian składu fitokompleksu i właściwości przeciwutleniających owoców aronii czarnoowocowej (Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott) i wiciokrzewu sinego (Lonicera caerulea L.) pod wpływem przetwarzaniahttps://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=8290&from=FBC
17. Khattab R. i in. 2017. Quality of dried haskap berries (Lonicera caerulea L.) as affected by prior juice extraction, osmotic treatment, and drying conditions. Drying Technology An International Journal Volume 35, 2017 - Issue 3 Pages 375-391
Maciej Dolata